زمود گری پیشه ایست که در آن هر نوع الصاقات فلزی که برای در و پنجرههای سنتی و قدیمی به کار میرفته، ساخته میشده است.به احتمال زیاد زمودگران مهارت زیادی در طراحی و نقاشی داشته اند، چرا که زمود در لغت به معنی نقش و نگار کردن، تزیین کردن و همچنین اجزای الحاقی و تزیینی بنا آمده است. رایجترین ماده برای زمود گری آهن است.
در ابتدای کشف آهن از آن برای ساخت زیور آلات استفاده میکردند ولی هنگامی که انسان دریافت آهن جسمی سخت،با دوام وبا استحکام بالاست ،علاوه بر استفاده در ساخت ابزار و وسایل آهنی مربوط به کشاورزی ،جنگ افزارها و وسایل خوراک پزی ،از آن به صورت پوششی به منظور افزایش استحکام مواد آسیب پذیر نیز سود جستند که به جز پوشش بدن به هنگام نبرد ،پوشاندن دروازههای چوبی را نیز شامل میشد.
در اثاری که از حفاریهای گورستان لیخ شیران اردبیل مربوط به هزاره اول قبل از میلاد به دست آمده قطعات چوبی را با ورقه وگلمیخهای فلزی پوشش داده بودند. روکش یا آهن کوب کردن درهای بزرگ چوبی قلعهها از دوره ماد مرسوم بود و تا دورههای بعد نیز دروازهها بدین گونه پوشش داده میشد.
از دوره هخامنشی و ساسانی ،بقایای در و پنجرهای در دست نیست تا بتوان چگونگی آنها را دریافت ولی در دروازه تخت جمشید جای پاشنه و پاشنه گرد درها ،که در سنگ فرو رفته ،نشان از آن دارد که بر این دروازهها ،درهای سنگین دو لته با روکش آهن کوب ،زر کوب ویا سیم کوب وجود داشته است. میدانیم که در دوره هخامنشی علاوه برچوب سرو وکاج ،چوبهای سخت دیگری را از راههای دور برای تکمیل کاخها وساختن در وپنجره به مراکز حکومتی میآوردند .
درباره چگونگی ساختمانهای کاخ داریوش در کتیبههای شوش چنین آمده است:
“پردهها از پارچههای گران بها کف تالار از سنگهای سیاه و سفید ،تیرهای سقف از چوب سدر وصنوبر هندی یا ارز و آبنوس پوشیده با روکش طلا بود که با عاج و جواهراتی چون یاقوت و زمرد ترصیع شده بود.اشکال زیبای حیوانات برروی درهای برنزی و آهنی نصب شده شده بود وحتی روی بعضی از دیوارها را با ورقههای طلا پوشانده بودند “.
برخی از الوارهای ستون و سقف با ورقههای ضخیم فلزات گرانبها روکش شده بود تا با تابیدن نور، باز تاب و درخشش زیبایی داشته باشد و بر روحانیت فضا بیفزاید.گلهای چند پر یا روزت(انگور) نقش مایهای است که در ساخت برخی از یراق آلات تزیینی پوشاک انسان، دهنه ومال بند اسب، ودروازهها استفاده میشده است.
منابع: گالری لیلیت – بیتوته – ویکی پدیا