از آنجا که تالشان در گذشته مردمی کوچ نشین بوده اند، بیشترین نیازشان را خود تهیه می‌کردند.بافت شال نیز یکی از نیاز‌های آن‌ها بوده است چرا که زندگی شبانی و عشایری آن‌ها در فصلهای سرد سال ایجاب می‌کرد که از پشم گوسفندان خود، برای تهیه پوشاک و…استفاده نمایند.آن‌ها برای بیشتر نیاز‌های خود از پشم استفاده می‌کرده اند، حتی طناب‌های تالشیان نیز از جنس پشم بوده است. شال بافی در استان‌های کردستان و کرمانشاه نیز رواج دارد.
شال نوعی پارچه زمخت و تک رنگ است که از پشم گوسفندان در دستگاه شال بافی بافته می‌شود. شال بافی از هنرهای اصیل و سنتی تالشی‌ها و ییلاق نشینان گیلان بوده است. بهترین نوع شال در دهی به نام کوبولان بافته می‌شود که حتی قابل رقابت با پالتوهای خارجی است اما متأسفانه این هنر امروز در این منطقه رو به زوال است.
(فرهنگ دهخدا)، در فرهنگ عمید می‌خوانیم که شال نوعی پارچه ساده یا گلدار است که از پشم یا کرک می‌بافند و یا بالاپوشی که از پارچه پشمی خشن درست می‌کنند و کشاورزان شال را مانند پارچه‌ای دراز و کم پهنا و دور کمر یا دور سر خود می‌پیچند.
مواد اولیه شال بافی فقط پشم است .بیشتر پشم مورد مصرف در شال از پشم گوسفندان محلی است و کمتر خریداری می‌شود،چون اکثر بافندگان شال افرادی هستند که خود گله دارنیستند.تار و پود شال که بصورت پارچه بافته می‌شود از پشم است و پنبه یا مواد دیگر در آن استفاده نمی‌شود مگر در بافت سیاه چادر که مقداری موی بز به آن اضافه می‌کنند.
دستگاه شال بافی:
در منطقه کلور دو وردی است دستگاه به صورت افقی و روبه‌روی بافنده روی زمین قرار می‌گیرد. و این دستگاه شبیه دستگاه جاجیم بافی است، به این صورت که دو پایه چوبی به فاصله یک متر از یکدیگر در زمین محکم می‌شود. دو سر این پایه‌های چوبی به صورت u ساخته شده تا وردنه که شال بعد از بافته شدن به دور آن می‌پیچد روی آن قرار می‌گیرد.
دوک: برای ریسیدن نخ پشم بکار می‌رود. دوک از جنس چوب، سبک و در اندازه‌های 30-40 سانتی متر می‌باشد که قابل جابجایی است.
شانه یا “شونه سر خود”: برای حلاجی پشم بکار می‌رود. این وسیله به شکل شانه‌ای با دندانه‌های فلزی به طول 15 الی 20 سانتی متر است که به شکل عمودی بر روی یک پایه چوبی یا فلزی افقی سوار است.
چرخ: از یک دوک و یک چرخ و تسمه گرداننده چرخ تشکیل شده است و برلی ریسیدن نخ پشم بکار می‌رود.در اصطلاح به چرخ” جهره” می‌گویند.
دفه: شانه‌ای فلزی یا چوبی نسبتا سنگین که بعد از رد کردن هر پود آن را با دفه می‌کوبند تا پودها بطور مرتب بر روی هم قرار گیرند.
دستگاه شال بافی: این دستگاه چوبی است و شامل دو ردیف نورد و دو پدال می‌باشد که در داخل گودال کنده شده قرار می‌گیرد دستگاه شال بافی هم اکنون بیشتر در روستاهای ” آرده” تالشدولاب، پره سر و مناطق کوهستانی به تعداد بسیار محدود وجود دارد که مناطق اطراف را پوشش می‌دهد.
ماکو: یک تخته چوب سبک که در یک سر آن سوراخی برای در گیر کردن پود تعبیه شده و برای عبور دادن نخ یا همان پود از میان دو ردیف تار بکار می‌رود.
وش تهیه شال بدین صورت است که ابتدا پشم لازم را از پشم گوسفندان انتخاب و تهیه می‌کنند که خودرنگ می‌باشند (سفید، شیری، قهوه ای، سیاه)
در این انتخاب‌ها سعی می‌گردد تا الیاف نرم و بلند مورد استفاده قرار گیرد. سپس پشم را شسته و خشک می‌کنند و پس از حلاجی بوسیله شانه، آنرا بصورت نخ می‌ریسند. برای رسیدن نخ شال از دوک دستی یا چرخ مخصوص که در اصطلاح محلی به آن (جهره) می‌گویند استفاده می‌کنند. این کار تماماً توسط دختران و زنان انجام می‌گیرد.سرانجام نخهای بدست آمده را که در اصطلاح تالشی «رشته پو» یا پشم رشته شده نامیده می‌شود را به شکل گلوله‌های نخی در می‌آورند و این نخ آماده بافتن شال یا جوراب می‌باشد
دستگاه شال بافی شامل دو ردیف نورد بوده و دارای دو پدال نیز می‌باشد که در داخل گودال کنده شده قرار می‌گیرد و دراین حالت بافنده روی زمین می‌نشیند و ماکو را از بین نخهای کشیده شده عبور می‌دهد و با فشار پدال ردیف نورد را تعویض می‌کند و دوباره عمل بالا را تکرار می‌نمایند و با «دَفِه» یا «شانه سرخورد» ردیف‌های بافته شده را با ضربه محکم می‌کند.
عرض شال معمولاً حدود 40 سانتی متر است که بصورت پارچه‌ای بافته می‌شود و سپس آن را از عرض به هم دوخته و با آب صابون پا می‌زنند تا بصورت کر کدار و پارچه‌ای زمخت درآید و شبکه‌های آن گرفته شود. در این حالت امکان نفوذ برف و بوران در این پارچه بسیار کم است. شال مهمترین و بلکه اساسی‌ترین پوشش شبانان در سرما و کولاک فراوان کوهستان‌های سرزمین تالش است.
نژاد گوسفندان منطقه تالش با نژاد ترکی تفاوت عمده دارد که البته شرایط آب و هوایی هم در آن بی تاثیر نیست.به همین خاطر جنس پشم گوسفندان تالش تمیزتر وسفید‌تر از سایر مناطق است.رنگ این پشم‌ها سفید، عاجی و سیاه است.در تالش شال نقش خاصی ندارد و کاملا یکدست سیاه یا سفید است.
منابع: گالری لیلیت – بیتوته – ویکی پدیا
