کجاوه بافی

در زمان‌های نه چندان دور عروس را در داخل کجاوه‌ای که بر روی کوهان یک شتر نصب می‌شده، نشانده و به منزل داماد می‌آورده اند. اما موضوع مورد بحث در این مقاله در مورد کجاوه دیگری است که به آن «اؤرمه کجبه» (کجاوه‌ای که از طریق بافتن درست می‌شود.) می‌گویند و استفاده از این کجاوه کاملاً متفاوت می‌باشد.
بین ترکمن‌ها فقط یک نوع از کجاوه از معروفیت خاصی برخوردار است.
این احتمال وجود دارد شکل کجاوه‌ای که در عروسی استفاده می‌شده از شکل کجاوه بافتنی (اؤرمه کجبه) گرفته شده باشد. چهار گوش بودن این کجاوه، گنبدی شکل بودن قسمت بالای آن و نیز تزئین شدن آن با نخ‌ها و قپه‌های رنگارنگ تأیید کننده موضوع مذکور است.

این کجاوه از شاخه گندم سفید بافته می‌شود. بعد از اینکه گندم سفید کاملاً می‌رسد، قسمت بالای آن (قسمتی که خوشه گندم بر آن سوار است) را بریده و بصورت بسته‌ها تهیه می‌کنند. قبل از شروع به بافت کجاوه، کاه‌های گندم را به مدت یک روز در آب نگهداری و کاملاً خیس گردد. بعد از اینکه کاه را از آب در می‌آورند، آن‌ها را طوری می‌گذارند که آبش کاملاً بچکد.

برای بافت دیوارهای کجاوه، یک شاخه از کاه خیس شده را گرفته و آن را بصورت مساوی خم می‌کنند و بعد شاخه‌های دوم، سوم و چهارم را نیز بدست گرفته و آن‌ها را نیز بصورت مساوی خم می‌کنند. سپس آن‌ها را از لای همدیگر عبور می‌دهند و بافتن را بصورت ردیفی آغاز می‌کنند. این کار باید با حوصله و دقت انجام بگیرد و هر چهار گوشه کجاوه باید مساوی و شبیه به همدیگر باشد.

بعد از آن، کاه‌های اضافی آن با قیچی بریده می‌شود و برای محکم شدن بافت کناره‌های آن، با نخ سفید دوخته می‌شود. به این ترتیب پنج دیواره کجاوه حاضر می‌شود و برای ساخت سقف آن و در آوردن آن بصورت گنبدی شکل، چهار تکه دیگر را بصورت سه گوشه باید بافت. بافت سه گوشه‌ها نیز عیناً مثل بافت چهار گوشه‌ها صورت می‌گیرد ولی آن را نه از چهار کاه بلکه از سه کاه باید بافت. بزرگی و یا کوچکی کجاوه بستگی به علاقه بافنده دارد. بنابراین تهیه انواع کجاوه‌ها امکان پذیر می‌باشد. چهار گوشه تهیه شده برای ساخت بستر و دیواره‌های کجاوه، به همدیگر چسبیده و از پایین به بالا دوخته می‌شوند.

چهار تکه سه گوش تهیه شده با همدیگر دوخته و در بالای دیوارهای کجاوه به شکل گنبد نهاده و دوخته می‌شود. یکی از آن سه گوش‌ها را به منظور استفاده بصورت دریچه نباید دوخت و بایستی بصورت باز گذشت. به این ترتیب کجاوه حاضر می‌شود. بعد از آن اطراف کجاوه با آلاجایوپ (نخی که با استفاده از پشم شتر و رنگ‌های مختلف تزیین می‌گردد) ترسیم می‌گردد. در گوشه‌های کجاوه قپه‌های زیبا نصب می‌گردد که باعث ایجاد زیبایی خاص در کجاوه می‌گردد و به قسمت داخل آن نیز پارچه سفید دوخته می‌شود.

مردها در داخل کجاوه وسایلی همچون تیغ، قیچی، موچین، چخماق (فندک)، جوالدوز، بیز (جوالدوز دسته دار)، چاقو و غیر را نگهداری می‌کرده اند. زنان و دختران نیز در داخل آن وسایلی همچون آینه، شانه، لوازم زینتی، انگشتر، گوشواره، مچ بند، یونگسه (انگشتانه) قیچی و غیره را نگهداری می‌کرده اند. کجاوه همیشه دم دست بوده است و آن را از دیوارها و اوق‌های (ستون‌های دراز آلاچیق) آویزان می‌کرده اند. وسایلی که در کجاوه نگهداری می‌شده است، تمیز می‌مانده و در طول سال‌ها از سوی صاحبش مورد استفاده قرار می‌گرفته است. دختران وقتی ازدواج می‌کرده اند، همراه با جهیزه‌های خود کجاوه‌هایی را که با دست‌های خود بافته بودند، با خود به خانه داماد می‌برده اند.

متأسفانه بافت این کجاوه‌ها و استفاده از آن در اواسط قرن 20 کم شده و بعدها تقریباً از بین رفته است. این کجاوه‌ها را در روستاهای واقع در مناطق کوهستانی و روستاهای صحرا نشین به ندرت می‌شود ملاحظه نمود.

منابع: گالری لیلیت – بیتوته – ویکی پدیا