ارمک بافی (به انگلیسی: Traditional weaving) یکی از صنایع دستی ایران است که در گروه نساجی سنتی قرار می‌گیرد. ارمک پارچه دست بافتی است که در استان یزد بافته می‌شود و معمولاً دارای عرض 75 الی 90 سانتیمتر و طول 25 متر است.
ارمک بافی چیست؟
تهیه پارچههای دست بافت ارمک در گذشته رونق فراوانی داشته است، اما اکنون به سبب افزایش , منسوجات ماشینی متنوع، با کیفیت بهتر و گسترش عرضه آن‌ها با قیمت کمتر، استفاده از این پارچه به مقدار زیادی کاسته شده است.
مواد اولیه
مواد اولیه مورد مصرف ارمک بافان، بیشتر شامل نخ مرسریزه نمره 32 (به عنوان تار) و نخ پنبهای , نمره 2 یک لا (به عنوان پود) می‌باشد. البته گاهی از نخ ابریشمی مصنوعی به عنوان تار استفاده می‌شود.
پارچه دست بافی است از جنس نخ مرسریزه و پنبه، به طول 25 متر, و عرض 75 الی 90 سانتی متر، جهت تهیه پیراهن و روپوش مدارس یا لباس محلی در استان یزد. ارمک بافی، یکی از فعالیتهای خانگی موجود در استان یزد محسوب میگردد.
پارچههای ارمک دارای طرح ساده، پیچازی و راه راه‌است و برای پیراهن و روپوش مدارس از آن استفاده می‌کنند.
طرح ها
طرح‌هایی که معمولا در پارچههای ارمک مورد استفاده قرار می‌گیرند عبارتند از: طرح‌های ساده، پیچازی و راه راه.
کاربرد
پارچههای ارمک، برای تولید پیراهن، روپوش مدارس و لباس محلی مورد استفاده قرار می‌گیرند.
نمونه پارچههای دستباف ارمک
ارمک بافی یکی از فعالیتهای دستبافی و خانگی موجود در استان یزد محسوب میگردد. تهیه پارچههای دستباف ارمک در گذشته قبل از توسعه کارخانجات وماشین‌های برقی نساجی در شهرستان یزد , رواج فراوانی داشته است ولی اکنون به سبب افزایش منسوجات ماشینی متنوع با کیفیت بهتر , و گسترش عرضه آن‌ها با قیمت کمتر از فعالیت ارمک بافی با وسائل دستی به مقدار زیادی کاسته گردیده است.
مواد اولیه برای ارمک بافی
مواد اولیه مورد مصرف ارمک بافان بیشتر شامل نخ مرسریزه نمره 32 و نخ پنبهای نمره 2 یک لا می‌باشد , که نخ مرسریزه جهت تار و نخ پنبهای جهت پود به کار می‌رود ولی گاه ممکن است , تار این فرآورده از نخ ابریشمی مصنوعی باشد.
اکثر دستگاههای دستی ارامک بافی چهاروردی است ولی هنگام بافت به صورت دستگاههای دو وردی , عمل می‌کند. بدین معنی که وردها به صورت دو به دو به یکدیگر متصل بوده , و با هم بالا و پایین می‌رود.
ارمک معمولا با عرض 75*90 سانتی متر بافته می‌شود و اغلب بافندگان این فرآورده را زنان, تشکیل می‌داده است. برای تهیه یک رویه کار از پارچه نامبرده با عرض 90 سانتی متر, و طول 25 متر حدود 5/3 کیلو نخ لازم است که نصف آن تار بوده و نصف دیگرنخ پود است.
و میزان تولید یک بافنده به طور متوسط روزانه حدود 5 سانتی متر بوده است.
ارمک بافی، یکی از شاخه‌های نساجی سنتی ایران و رشتهٔ بومی استان یزد است.
ارمک
پارچه‌ای دستباف است که معمولاً به‌وسیلهٔ دستگاه پارچه‌بافی چهاروردی تولید می‌شود. چنان‌که از اشارات تاریخی برمی‌آید، در گذشته ارمک منسوجی پشمی بود , که اغلب از پشم شتر‌های خاکستری رنگ تأمین می‌شد.
مراکز بافت ارمک در ایران
پارچهٔ ارمک در شهر یزد (به‌عنوان تنها مرکز ارمک‌بافی) به‌میزان محدود و اغلب توسط زنان بافته می‌شود.
نحوه کار کردن با دستگاه ارمک بافی
محصولات ارمک بافی
پارچهٔ ارمک، از نظر نوع بافت، کاملاً یکدست و یکنواخت بوده و دارای نقوش برجسته نیست. در بافت ارمک، نخ‌ها متناوباً از روی یکدیگر گذر کرده و در اثر پیوستگی نخ‌های تار و پود , و درگیری آن‌ها با یکدیگر، پارچه‌ای با مقاومت مطلوب تولید شده‌است؛
زیرا تعداد پیوستگی در نخ‌های این نوع بافت (ساده‌ترین شکل بافت)، بیش از سایر انواع بافت است.
پارچهٔ ارمک مرغوب، باید دارای ویژگی‌های زیر باشد:
– تار ارمک از جنس نخ ابریشم مصنوعی (با نام محلی مرسریزه) با نمرهٔ 32 و پود آن , نخ پنبهای نمرهٔ 2 یک‌لا است و منسوج نهایی دارای لطافت و نرمی مطلوب است.
– تمام رنگ‌های به‌کاررفته در رنگرزی الیاف ارمک باید از ثبوت کافی برخوردار باشند. رنگ‌های طبیعی دارای مزیت بیشتری نسبت به رنگ‌های شیمیایی است. – ارمک باید عاری از عیب‌های ظاهری ذاتی ازقبیل گره‌دارشدن، دورنگی، رگه‌دارشدن، نایکنواختی شدید ردیف‌های بافته‌شده، ترکیدگی و بدقوارگی باشد.
– ارمک نباید دارای عیوب ظاهری عارضی ازقبیل پارگی، سوراخ‌شدگی، سوختگی، رنگ‌پس‌دادن، پوسیدگی، آثار رفوگری، ساییدگی، رنگ‌پریدگی، بیدخوردگی و نخ‌کشی باشد.
– پارچهٔ دستباف ارمک، معمولاً با پهنای 75 سانتیمتر تا 90 سانتیمتر و درازای 25 متر تولید می‌شود. این پارچه، در زمان‌های گذشته مصارف گوناگون نداشته و جهت استفاده در لباس محلی یزد , بافته می‌شد. ولی طبیعتاً جنبه‌های مصرفی متفرقه‌ای نیز پیدا نمود. در آخرین سال‌های رونق این رشته نیز، پارچهٔ ارمک، جهت تولید رووش دختران دانش‌آموز بافته می‌شد.
نقوش، طرح‌ها و رنگ‌بندی محصولات ارمک
در بافت ارمک، از نقشهٔ خاصی استفاده نمی‌شود؛ با این حال می‌توان تولیدات آن را از نظر تفاوت نقوش، به سه گروه ساده، راه‌راه و چهارخانه (پیچازی) تقسیم نمود.
خطوط موازی یا متقاطع ارمک، در درازا به وسیلهٔ تارها و در پهنا به‌وسیلهٔ پودها به‌وجود می‌آید. این خطوط دارای پهناها و رنگ‌های مختلف بوده که تابع نقشه و الگوی خاصی نیست. این چیدمان خطوط که در پهنا و درازای ارمک متقارن است، بیشتر به‌صورت ذهنی و تجربی ایجاد می‌شود.
به‌دلیل شیوهٔ بافت، امکان ایجاد نقوش منحنی، گل و گیاه طبیعی و انتزاعی، نقوش با خط‌های شکسته و … در ارمک وجود ندارد. با استناد به گفته‌های برخی از تولیدکنندگان قدیمی، معدودی از افراد اقدام به ایجاد این نقوش به‌صورت سوزن‌دوزی روی ارمک می‌کردند.
اجرای چاپ‌های مختلف پارچه (باتیک [Bâtik]، قلمکار و …) یا حتی نقاشی با رنگ نیز , در این هنر- صنعت رایج نیست.
همچنین، با توجه به شیوهٔ بافت ارمک، امکان ایجاد هیچ نوعی از خط‌نوشته در مرحلهٔ بافت وجود ندارد. حتی شیوهٔ چاپ خطوط نوشتاری بر روی پارچههای ارمک رایج نیست.
مواد اولیهٔ ارمک‌بافی
نخ‌های تار (چله) پارچهٔ ارمک از جنس نوعی ابریشم مصنوعی به نام نخ مرسریزه و با نمرهٔ 32 است. نخ مرسریزه از نظر ظاهری تفاوت به جز درخشندگی با نخ معمولی پنبهای ندارد؛ در حالی‌که ویزگی‌های فیزیکی و شیمیایی آن در اثر مرسریزاسیون دگرگونی‌های زیادی پیدا کرده‌است .
نخ‌های پود ارمک، از جنس پنبه با نمرهٔ 2 یک‌لا است. برای تهیۀ این پارچه با پهنای 90 سانتیمتر و طول 25 متر، حدود 5/3 کیلوگرم نخ لازم است.
کاربرد محصولات حاصل از ارمک بافی
عمل مرسریزاسیون با سود 28 درصد تا 32 درجه انجام می‌گیرد. در اثر مرسریزاسیون استحکام پنبه , در برابر کشش افزوده شده و قدرت جذب و درخشندگی آن بیشتر می‌شود.
مرسریزاسیون پنبه در دوحالت انجام می‌شود: مرسریزاسیون با کشش و مرسریزاسیون بدون کشش. برای مرسریزه‌کردن بیشتر از حالت مرسریزاسیون با کشش استفاده می‌شود و ویژگی‌هایی که در این حالت پنبه حاصل می‌کند،
شامل استقامت بیشتر، استحکام بیشتر، جذب رطوبت بیشتر و جذب رنگ بیشتر است. در مرسریزه‌کردن بدون کشش، تنها جذب رنگ بهتر بوده ولی , درخشندگی و ماندگار آن خیلی کم بهبود پیدا می‌کند.
ابزارهای ارمک‌بافی
دستگاه ارمک‌بافی چهار ورد دارد که به‌صورت جفتی به یکدیگر متصل بوده و عمل بافندگی را , شبیه دستگاه دووَردی انجام می‌دهد.
فرآیند تولید محصولات ارمک
هر بافنده می‌تواند به‌طور میانگین، روزانه حدود پنج سانتیمتر پارچهٔ ارمک تولید کند.
منابع: گالری لیلیت – بیتوته – ویکی پدیا
