پیله دوزی به نوعی از دوختهای تزئینی اطلاق میشود که در آن قطعات بریده شده پیله به همراه: ملیله، سرمه،منجوق، پولک و سنگ بکار رفته باشد.
این دوخت مثل دوختهای تزئینی دیگر، از سابقه کهنی برخوردار میباشد ولی اینکه دقیقا در چه تاریخی بکار گرفته شده مشخص نمیباشد آنچه مسلم است در دوره اشکانیان این دوخت به همراه دیگر دوختهای تزئینی توجه خاصی مبذول میشد همچنانکه دنباله این رواج را در دوران صدر اسلام بخصوص دوران سلجوقی و مغول در روی پردههای خانه خدا و دیگرتابلوهای دیواری میبینیم. مارکوپولو در دوران مغول از تعدد دوختهای تزئینی یاد میکند که پیله دوزی و زغره دوزی نیز جزو آنهاست.
شاردن در سیاحتنامه خود از توجه خاص سران دولت صفوی به برجسته دوزیها یاد میکند و در سفرنامه خود از این رودوزی بعنوان یک دوخت زیبا و قابل توجه نام میبرد.
آثار باقیمان ده در موزههای ایران و خارج بخصوص موزه های: ارمتیاژ و متروپولیتن نیویورک از مجد و شکوه این دوخت دردوران افشاریه، زندیه و قاجاریه حکایت میکنند و شهرهای ارومیه، تبریز، اصفهان، کاشان، تفت مهریز، یزد، رشت و تهران ازمراکز آن به حساب میآمدند. این دوخت در حال حاضر از رونق گذشته برخوردار نمیباشد.
طرحهایی که در پیله دوزی بکار میرود بیشتر شامل: پرندگان، گل و بوته و گلهای حاشیهای میباشد.
از این دوخت بیشتر برای تزئین تابلوها و یقه و سمبوسه لباس استفاده مینمایند. از مواد مورد نیاز در این دوخت میتوان به پارچه (بیشتر مخمل، ماهوت یا ساتن سرمهای یا مشکی اسم برد)،پیله الوان یا خود رنگ، سرمه ساده، الماسی طلایی یا نقرهای، بلرسنت، سرمهای مات، مروارید کروی یا اشکی یا گندمی، چسب سرد مایع، نخ محکم، پشم شیشه جهت برجست نمودن،منجوق و پولک اشاره کرد.
برای برش پیله ابتدا الگوی مرود نظر را روی کاغذ برش داده آن را روی پیله گذارده و خطوط دور آنرا با مداد کشیده و بعد دور انرا با قیچی میبرند تا الگوی فوق از پیله بدست آید سپس وسط دو جدا پیله را از هم باز میکند که پیله نازکتر شود پس از تهیه تمام برشهای لازم از پیله، آنها را مطابق طرح روی پارچه قرار داده و بوسیله سوزن و نخ در قسمت روی پیله با استفاده از ملیله و گاهی مروارید و منجوق بخیه میزنند. باید توجه داشت که هنگام استفاده ازملیله و مروارید، ملیله در قسمتهایی از طرح قرار گیرد که نه تنها لطمهای به طرح نزند بلکه جلوه بیشتری به آن بدهد.
برای دوخت پیله برجسته بایستی در زیر برشهای پیله پنبه گذاشته شود انواع دوختهایی که در پیله دوزی بکار میروند عبارتند از: ساقه دوزی با سرمه، دوخت بس، مروارید دوزی.
منابع: گالری لیلیت – بیتوته – ویکی پدیا
