چینی بَندزنی

در گذشته بخش عمده‌ای از ظروف منازل همانند کاسه، بشقاب، قوری و … از جنس چینی بود. این چینی‌ها به تلنگری بند بود و در اثر ضریه‌ای می‌شکست. زنان خانه در طول سال تکه‌های شکسته چینی را تا آمدن چینی بند زن نگه می‌داشتند. چینی بند زن هر از چند گاهی می‌آمد و در مدت کوتاهی اهالی محل متوجه محل حضور وی که ممکن بود اندکی نسبت به سال گذشته تغییر نماید می‌شدند و ظروف چینی را برای ترمیم به نزد چینی بند زن می‌آوردند .

ابزارکار چینی بند زن بسیار ساده بود و شامل جعبه یا همان میزکار، مته، کمان کوچک ( ابزار محرک برای چرخاندن سرمته )، چسب مخصوص، تسمه‌های بسیار باریک و ظریف می‌شد. چینی بند زن، چینی‌های شکسته را تحویل می‌گرفت و به مرور یک به یک با کمان و مته محل‌های مورد نظرش را سوراخ می‌کرد و تکه‌های شکسته را با چسب مخصوص چینی می‌چسباند و با بندهای کوچک فلزی (تسمه‌های فلزی باریک) ظروف را به هم وصل می‌کرد .

پس از ترمیم هر یک از ظروف به ازای دسترنج آن مقداری گردو، بادام، گندم و یا پول دریافت می‌کرد. اقامت چینی بند زن بستگی به تعداد چینیهای شکسته اهالی داشت و معمولا پس از سپری شدن ده تا پانزده روز محل خود را برای کار در محله‌ای دیگر ترک می‌کرد .

از این لحظه به بعد چنانچه ظرف چینی خانواده‌ای می‌شکست بایستی تا دفعه بعد تکه‌های شکسته را برای ترمیم نگه می‌داشتند و از استفاده آن محروم بودند. نسل‌های قبل بخوبی این خاطره‌ها را بیاد دارند. این شغل نیز همچون شغلهای دیگر به دلیل مهاجرت و نیز پیشرفت کمی و کیفی وسایل و عدم نیاز به ترمیم مجدد آن متاسفانه از فهرست مشاغل حذف شده است.

ابزار و وسایل کار چینی بند زنی

ابزار که در چینی بند زنی مورد استفاده قرار می‌گیرد، بسیار ساده و ابتدایی است ولی بااین حال مراحل این عمل نهایت مهارت و استادی ودقت استادکار را می‌طلبد.

کمان
این وسیله به عنوان اصلی‌ترین ابزار، در دسترس چینی بندزن قرار گرفته و از قسمت‌های زیر تشکیل شده است:

قیف برنجی
وسیله‌ای قیفی شکل از جنس برنج (شبیه مدادهای امروزی) که در قسمت انتهایی آن، الماس جاسازی می‌شود.

الماس
الماس‌های ریز به اندازه یک دانه کریستال شکر، از مغازه‌های جواهر فروشی تهیه می‌شد و در قسمت انتهایی نوک قیف برنجی جاسازی می‌شد. این الماس‌ها تا زمانی که گم نمی شد قابل استفاده بودند و مشکل شکستن نداشتند ولی مشکل زمانی پیش می‌آمد که این الماس در مقابله با چینی‌های سخت‌تر و یا شیشه از جای خود در می‌رفته در داخل مغازه در بین تلی از خاک گم می‌شد.

در این موقع برای پیدا کردن الماس گم شده، تمام مغازه را جارو کرده و خاک جمع شده را در تشت آبی می‌ریختند، به این ترتیب الماس درخشنده درمیان انبوه خاک خود را ظاهر می‌کرد.

الماس در آن دوران هم از قیمت نسبتاً بالایی برخوردار بودهاست و هر قطعه کوچک آن حدود سه یا سه ونیم تومان خریداری می‌شده است.

تکه چوب نازک از جنس درخت بید
تکه چوب به طول تقریبی 30 سانتیمتر و قطر تقریبی یک سانتیمتر از جنس بید تهیه می‌شد؛ چون چوب درخت بید حالت فنری دارد برای این منظور بهتر عمل می‌کند.

نخ لحاف دوزی
تکه چوب درخت بید به وسیله نخ لحاف دوزی به قسمت قیفی شکل متصل می‌شود

مفتول
مفتولهای آهنی و نرم به ضخامت حدود 1 تا 5/1 میلی متر مورد استفاده قرار می‌گیرد. این مفتول‌ها ابتدا به صورت فولادی و سخت هستند که بعد از سوختن نرم می‌شود.

مفتول‌ها را روی سندان با چکش می‌کوبند تا مسطح و برای کوک با بندزدن آماده شود و سپس به قطعات یک تا یک ونیم سانتی تقسیم می‌شوند.

سندان
سندانی به نام گولاخلی(این واژه معادل گوش دار فارسی می‌باشد) که از سندان‌های حرفه مسگری است، در کارگاه بند زنی مورد استفاده دارد و برای دو منظور استفاده می‌شود.

1- کوبیدن مفتول در روی آن به وسیله چکش
2- درست کردن قسمت‌هایی از قوری شکسته به ویژه دهانه آبریز قوری از حنس برنج

3- چکش معمولی کوچک

از چکش هم برای دو منظور استفاده می‌شود
الف- کوبیدن و پهن کردن مفتول بر روی سندان
ب- کوبیدن بند یا کوک در قسمت بند خورده.

4- چسب‌ها و خمیرهای بندزنی
الف- چسب‌های حیوانی مانند: سریشم معمولی، سریشم ماهی، چسب پوست خرگوش، چسب سفیده تخم مرغ با آهک، چسب آلبومین خون، گلوتن و کازئین.

ب- چسب‌های گیاهی مانند: سریش، شواز، کتیرا، صمغ عربی، گلوتن و نشاسته، عصاره ریوند از ریشه گیاه ریواس.

معرف‌ترین و پرمصرف‌ترین چسب در چینی بند زنی چسب حیوانی شامل “سفیده تخم مرغ با مقداری آهک” بوده که به زامیشگه می‌باشد. زامشگه واژه روسی است و در فرهنگ لغت دکترمعین با عنوان زاماسکه، زامبوسکه و زاموسقه آمده است و ذکر شده که این ماده در نگهداری شیشه‌های عمارت و الصاق آن‌ها به پنجره به کار می‌رود

منابع: گالری لیلیت – بیتوته – ویکی پدیا

error: Alert: Content selection is disabled!!